แนวคิด
สถาบันอุทยานการเรียนรู้ ในสังกัด สำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน) สำนักนายกรัฐมนตรี มีวิสัยทัศน์ในการร่วมสร้างประเทศไทยเป็นสังคมแห่งการเรียนรู้และมีวัตถุประสงค์ในการเป็นแหล่งเรียนรู้ที่เน้นการปลูกฝังและส่งเสริมนิสัยรักการอ่านและแสวงหาความรู้ด้วยบรรยากาศที่ทันสมัย ส่งเสริมให้เด็กและเยาวชนมีนิสัยรักการอ่าน แสวงหาความรู้ และเรียนรู้อย่างสร้างสรรค์ตลอดชีวิต ตลอดจนส่งเสริมและสนับสนุนให้เยาวชนมีโอกาสพัฒนา แลกเปลี่ยนและแสดงผลงานที่มีความคิดสร้างสรรค์ สามารถสร้างนวัตกรรม ผลผลิตหรือชิ้นงานจากการผสมผสานด้านศิลปะ วัฒนธรรม ค่านิยมหรือวิถีชีวิต นวัตกรรม วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีรูปแบบที่หลากหลาย
ในการดำเนินงานอุทยานการเรียนรู้ส่วนกลางมีบทบาทและทำหน้าที่เป็นต้นแบบ เป็นแหล่งศึกษา วิจัยด้านห้องสมุดมีชีวิตและขยายผลไปยังเครือข่ายต่างๆ เพื่อแบ่งปันและกระจายโอกาสในการเข้าถึงแหล่งเรียนรู้ที่ทันสมัยและสอดคล้องกับความสนใจของเด็กและเยาวชนในทุกภูมิภาค โดยผลการดำเนินงานสำคัญที่ผ่านมามีดังนี้
ด้านการวางแผนผังและการจัดวางวัสดุ ครุภัณฑ์ ทรัพยากรสารสนเทศ
โดยให้คำปรึกษาแนะนำแก่หน่วยงานเครือข่าย เกี่ยวกับการเลือกทำเลที่ตั้งสำหรับแหล่งเรียนรู้ สนับสนุนการสำรวจความต้องการ และจัดกิจกรรมระดมความคิดเห็นของกลุ่มเป้าหมายเพื่อนำมาเป็นข้อมูลตั้งต้นในการออกแบบและตกแต่งสถานที่ รวมถึงการจัดพื้นที่ใช้สอยเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ผู้ใช้บริการ
ด้านหนังสือ สื่อและเนื้อหาสาระ
ดำเนินการสนับสนุนหนังสือและสื่อการเรียนรู้แก่ห้องสมุดเครือข่าย โดยจัดส่งรายชื่อหนังสือและสื่อจากฐานข้อมูลของสำนักงานอุทยานการเรียนรู้ให้แก่เครือข่ายเพื่อเป็นแนวทางในการคัดเลือกหนังสือและสื่อ ให้ความรู้เกี่ยวกับหลักการคัดเลือกหนังสือที่เหมาะสมสำหรับผู้อ่านแต่ละช่วงวัย เพื่อเป็นแนวทางในการจัดซื้อหนังสือและสื่อให้บริการแก่ผู้อ่าน จัดส่งหนังสือและสื่อตัวอย่างที่คัดเลือกเพื่อเป็นแนวทางและตัวอย่างในการจัดหาหนังสือและสื่อที่มีคุณภาพและเหมาะสมแก่ผู้ใช้บริการ สนับสนุนสื่อสิ่งพิมพ์ด้านการบริหารจัดการห้องสมุดมีชีวิต สื่อสาระท้องถิ่นซึ่งเป็นลิขสิทธิ์ของสำนักงานอุทยานการเรียนรู้ รวมทั้งสื่อการเรียนรู้อิเล็กทรอนิกส์
ด้านบุคลากร
ให้คำปรึกษาแนะนำแก่เครือข่ายเกี่ยวกับคุณสมบัติของบุคลากร เพื่อสรรหาบุคลากรให้ตรงตามลักษณะงานห้องสมุดมีชีวิต สนับสนุนการอบรมสัมมนาเพื่อเพิ่มทักษะ และพัฒนาบุคลากรในด้านต่างๆ รวมถึงการอบรมและจัดฝึกปฎิบัติงานจริงให้กับเจ้าหน้าที่ของแหล่งเรียนรู้เครือข่าย
ด้านระบบบริหารจัดการห้องสมุดอัตโนมัติ
สนับสนุนซอฟท์แวร์/โปรแกรมห้องสมุดอัตโนมัติ และครุภัณฑ์สำหรับการบริหารจัดการห้องสมุดมีชีวิตแก่เครือข่าย โดยติดตั้ง และเชื่อมโยงโปรแกรมห้องสมุดอัตโนมัติระหว่างอุทยานการเรียนรู้ต้นแบบและแหล่งเรียนรู้ของเครือข่าย สนับสนุนซอฟท์แวร์ระบบสมาชิกสำหรับการบริหารจัดการสมาชิกในห้องสมุด รวมทั้งครุภัณฑ์ประกอบการทำงานของระบบการบริหารจัดการห้องสมุดอัตโนมัติ
ด้านกิจกรรม
ให้คำปรึกษาแนะนำ และแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับเจ้าหน้าที่ของเครือข่ายด้านการจัดกิจกรรมส่งเสริมการอ่านการเรียนรู้ ร่วมวางแผนงานด้านการดำเนินกิจกรรม จัดส่งเอกสารเผยแพร่กิจกรรมรายเดือน เพื่อเป็นแนวทางการจัดกิจกรรม จัดส่งรายชื่อชุดนิทรรศการที่จัดทำโดยสำนักงานอุทยานการเรียนรู้ เพื่อให้แหล่งเรียนรู้เครือข่ายหมุนเวียนนำไปใช้จัดแสดงเพื่อเผยแพร่ความรู้ในโอกาสต่างๆ รวมทั้งจัดกิจกรรมต้นแบบเชิงสาธิต เพื่อเป็นแนวทางให้เครือข่ายสามารถดำเนินงานในระยะต่อไป
ด้านการประชาสัมพันธ์ สร้างการมีส่วนร่วมและการขยายผลสร้างเครือข่าย
สำนักงานอุทยานการเรียนรู้จัดประชุมระดมความคิดเห็น จากภาคส่วนต่างๆ ประชาชน รวมทั้งเด็กและเยาวชนในพื้นที่ เกี่ยวกับความต้องการและการมีส่วนร่วมในการจัดตั้งอุทยานการเรียนรู้ในพื้นที่ และมีการนำเสนอข่าวสารการดำเนินงานของเครือข่าย ความร่วมมือระหว่างสำนักงานอุทยานการเรียนรู้และเครือข่าย เพื่อสร้างการรับรู้อย่างต่อเนื่องจนกระทั่งเครือข่ายสามารถเปิดให้บริการ