รักธรรมชาติในนิทานภาพ แบบฉบับ Emilie Vast

         งานเสวนาเปิดโลกจินตนาการแห่งนิทานภาพสำหรับเด็ก "Open World through Children’s Picturebooks" โดยสถาบันอุทยานการเรียนรู้ TK Park  ที่จัดขึ้นในช่องทางออนไลน์ระหว่าง 11-25 สิงหาคม 2563 ได้ร่วมนำเสนอแง่มุมของนิทานภาพที่หลากหลายจากนักเขียน และนักวาดภาพประกอบชั้นนำจากต่างประเทศมาเป็นแรงบันดาลใจให้แก่นักสร้างสรรค์ไทยรุ่นใหม่

         หนึ่งในประเทศที่ตีพิมพ์นิทานภาพสำหรับเด็กอย่างต่อเนื่องคือ ฝรั่งเศส ซึ่งพ่อแม่มักให้ความสำคัญกับการอ่านของลูก ทำให้นักเขียนและนักวาดภาพประกอบ สามารถผลิตผลงานได้ปีละอย่างน้อย 3,000 เรื่อง ในจำนวนนี้มีผลงานของ เอมิลี่ วาส (Emilie Vast) ศิลปิน นักเขียน และนักวาดภาพประกอบ ผู้ใช้ความรักและความหลงใหลในธรรมชาติ รังสรรค์นิทานภาพขวัญใจเด็กๆ  ที่เต็มเปี่ยมไปด้วยความมีชีวิตชีวาของเหล่าสัตว์ ต้นไม้ ดอกไม้ แลดูอ่อนหวาน นุ่มนวล และสร้างมุมมองให้เด็กๆ ร่วมกันดูแลรักษาธรรมชาติ
          ในโอกาสนี้ TK Park ได้เชิญ เอมิลี่ มาร่วมสนทนาแบ่งปันเทคนิค และแรงบันดาลใจ ของการสร้างสรรค์นิทานภาพในหัวข้อ Rhythm of Nature in Picturebooks  หรือ ท่วงทำนองธรรมชาติในนิทานภาพ โดยมีคุณเยาวนันท์ เส็นติระ อดีตผู้ช่วยทูตวัฒนธรรมสถานเอกอัครราชทูตฝรั่งเศส ประจำประเทศไทย รับหน้าที่ดำเนินรายการและแปลภาษาฝรั่งเศส

         จุดเริ่มต้นของการสร้างสรรค์นิทานภาพ
         เอมิลี่ เริ่มต้นเล่าให้ฟังว่า ก่อนจะทำหนังสือ เธอจินตนาการย้อนกลับไปวัยเด็ก เธอพบว่า ตัวเองมีปัญหาในการอ่านหนังสือ จึงอยากทำหนังสือนิทานที่เต็มไปด้วยรูปภาพ เพื่อให้เด็กๆ เข้าใจได้ง่ายขึ้น รวมทั้งไม่ลืมจะเติมสารหรือสิ่งที่ต้องการส่งต่อให้เด็กๆ ได้รับรู้
        “สิ่งสำคัญที่อยากจะส่งต่อให้เด็กๆ คือเรื่องราวของธรรมชาติ และระบบนิเวศ ในหนังสือจึงเต็มไปด้วยสัตว์ ต้นไม้ ความรักในธรรมชาติ เพื่อให้เด็กๆ ตระหนักและเรียนรู้ธรรมชาติไปพร้อมๆ กัน”
         เหตุผลที่เอมิลี่เลือกเล่าเรื่องราวผ่านต้นไม้ และสัตว์ เป็นเพราะเธอชอบและประทับใจในธรรมชาติ ดังนั้น หากเด็กๆ ประทับใจในสิ่งใด ก็ให้เริ่มต้นเล่าเรื่องราวความรักสิ่งนี้ เช่น ถ้าชอบเล่นฟุตบอล ก็เขียนถึงฟุตบอล

         กว่าจะมาเป็นนักเขียนนิทาน
         ก่อนจะมาทำหนังสือนิทานภาพ เอมิลี่เคยเป็นนักวาดภาพประกอบมาก่อน เธอไม่เคยคิดว่าตัวเองจะเขียนนิทานได้เลย จนวันหนึ่งมีนักเขียนคนหนึ่ง ชวนเธอไปวาดภาพประกอบ เมื่อเห็นผลงานตีพิมพ์ออกมาเป็นเล่ม ก็จุดประกายให้เอมิลี่รู้สึกว่า อยากมีหนังสือนิทานที่เธอทั้งเขียนและวาดภาพประกอบด้วยตัวเอง
         เอมิลี่แชร์ประสบการณ์ว่า เธอใช้โปรแกรม Adobe Illustrator ในการออกแบบภาพกราฟิก จึงทำงานในคอมพิวเตอร์ทั้งหมด กว่าจะหาสำนักพิมพ์ที่ยอมรับการใช้เทคนิคนี้ได้ค่อนข้างยาก จนได้รู้จักกับสำนักพิมพ์ MeMo ซึ่งทำเนื้อหาธรรมชาติ สัตว์ ต้นไม้ เอมิลี่จึงร่วมงานกับสำนักพิมพ์นี้และทำด้วยกันต่อเนื่องจนถึงปัจจุบัน
          ช่วงแรกที่เอมิลี่เริ่มทำหนังสือ จะเป็นหนังสือภาพที่ไม่มีการเล่าเรื่องผ่านตัวหนังสือเลย แต่เมื่อสำนักพิมพ์ชวนให้เธอลองเขียนหนังสือ เอมิลี่ก็เริ่มเขียน แล้วเขียนได้ดีมาก ทำให้เธอมั่นใจมากขึ้น เมื่อสำนักพิมพ์เริ่มเชื่อใจในตัวของเอมิลี่ เธอก็มีอิสระในการเล่าเรื่อง สามารถออกแบบหนังสือ หรือเลือกจำนวนหน้ากระดาษ ได้ตามที่เธอคิดไว้
          เมื่อเอมิลี่เลือกทำงานกับธรรมชาติ เธอจึงต้องทำการรีเสิร์ชเยอะมาก นำข้อมูลมาใช้เพื่อการเขียน และใช้เพื่อวาดภาพประกอบ
         “ถึงแม้จะเป็นนิทานภาพ แต่ก็ทำการค้นคว้าเยอะมาก เพื่อให้ภาพทุกภาพ มาจากของจริง แล้วค่อยมาปรับตามที่จินตนาการไว้ สีที่ใช้ไม่ใช้สีจริงตามธรรมชาติ เลือกใช้ลายเส้นกราฟิกโทนสีดำที่ดูหนักแน่น เพื่อเน้นให้สีสันอื่นๆ ดูโดดเด่น”
          เอมิลี่ไม่มีกฎตายตัวว่าต้องเขียน หรือทำภาพประกอบก่อน สามารถสลับกันได้ แล้วแต่ว่าคิดถึงอะไรก่อน ซึ่งสำหรับเทคนิค Illustrator ในสร้างภาพขึ้นมานั้น เธอเริ่มต้นจากรูปเล็กๆ แล้วค่อยประกอบกันเป็นภาพใหญ่ การใช้เทคนิคนี้ทำให้ผลงานทั้งหมดอยู่ในคอมพิวเตอร์ ไม่ได้อยู่ในกระดาษแบบวิธีดั้งเดิม

        แรงบันดาลใจในนิทานแต่ละเล่ม
          หนังสือนิทานแต่ละเล่มของเอมิลี่ เกิดขึ้นจากแรงบันดาลใจต่างกัน เธอยกตัวอย่าง หนังสือนิทานบางส่วน ดังนี้  
          1. Chamour เป็นหนังสือนิทานที่ใกล้ชิดกับประสบการณ์ส่วนตัวของเอมิลี่มากที่สุด เพราะเล่าเรื่องของแมวที่เคยเลี้ยง ป่วยไม่สบาย ก่อนจะจากไป
          2. Abeille et Épeire มาจากประสบการณ์ขณะเล่านิทาน ที่เด็กๆ มักไม่ชอบแมงมุม แต่เธอทำให้เห็นว่า แมงมุมเป็นสิ่งมีชีวิตเล็กๆ อยู่ใกล้ตัวมนุษย์ แต่มีความสำคัญมาก เธอจึงนำแมงมุมมาเล่าคู่กับผึ้ง สัตว์ที่เธอชอบ เกิดเป็นนิทานเล่มนี้  
          3. En t’attendant นำเสนอเรื่องราวการรอคอยชีวิตน้อยๆ ในระหว่างที่คุณแม่ตั้งครรภ์ 9 เดือน ก็มีสิ่งมีชีวิต 9 ชนิด ถือกำเนิดขึ้น เช่น หนอนตัวน้อยที่กลายเป็นผีเสื้อ เจ้าเป็ดน้อยที่กลายเป็นหงส์ผู้สง่างาม
          4. Plantes vagabondes พูดถึงต้นไม้หลายชนิด ที่เป็นไม้เลื้อย แม้จะไม่สามารถขยับตัวไปไหนได้ แต่ต้นไม้ก็ดิ้นรนมีชีวิตรอดด้วยการขยายพันธุ์ จากเกสรที่ปลิดปลิวไปในอากาศ จากเมล็ดที่ปลิวไปตามสายลม ก่อนไปเติบโตในที่ใดที่หนึ่ง ซึ่งนิทานเรื่องนี้ต้องการให้เด็กๆ เห็นว่า สิ่งมีชีวิตต้องดิ้นรนเพื่อมีชีวิตรอดอย่างไรบ้าง
          5. Petit à petit เกิดจากผู้คนในยุโรปเริ่มตระหนักถึงน้ำแข็งขั้วโลกที่กำลังละลาย จึงเกิดเป็นนิทานเล่าถึงสัตว์ต่างๆ ที่กำลังอพยพขึ้นเรือ หากการเดินขึ้นเรือนั้น ต้องเดินอย่างระมัดระวัง เพื่อให้สัตว์ทุกตัวได้ขึ้นไปอยู่บนเรือทั้งหมด ไม่ตกลงน้ำเสียก่อน  
          6. Jusqu’en haut เล่าถึงต้นไม้ต้นหนึ่งในป่าอเมซอน ที่สัตว์มากมายล้วนผูกพัน ตั้งแต่โคนต้นไม้ กิ่งก้านสาขา จนถึงพุ่มไม้ด้านบน ล้วนเต็มไปด้วยสัตว์ป่า ก่อนจะสอดแทรกให้เด็กๆ ตระหนักถึงชีวิตสัตว์ทุกตัวในป่าอเมซอน
          7. Je veux un super-pouvoir ! นิทานที่บอกเด็กๆ ว่า ฮีโร่มีอยู่ในตัวทุกคน ไม่ว่าจะตัวเล็ก หรือตัวใหญ่ ก็มีพลังพิเศษอยู่ในตัวเอง และเด็กๆ สามารถสร้างพลังพิเศษเองได้ โดยไม่ต้องรอซูเปอร์ฮีโร่มาช่วยเหลือ เช่น ด้วงที่กลิ้งผลไม้ที่ใหญ่กว่าขนาดตัวเองได้ คาเมเลี่ยน ที่เปลี่ยนสีกลมกลืนกับธรรมชาติ

          ในท่วงทำนองนิทานธรรมชาติของเอมิลี่ เธอยังคงยึดมั่นกับการสื่อสารเรื่องราวความรักธรรมชาติให้กับเด็กๆเพราะคำว่า ระบบนิเวศ เป็นคำที่เข้าใจยาก ถ้าใช้นิทานภาพเล่าเรื่อง ก็จะสื่อสารให้เด็กๆ ได้เข้าใจมากขึ้น ทำให้เด็กๆ ผูกพันกับธรรมชาติรอบตัวเขา
         ปัจจุบัน เอมิลี่มีผลงานมากถึง 25 เล่ม ได้รับการแปลภาษาไปหลายประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา เยอรมนี แมกซิโก จีน เกาหลี และอิตาลี ซึ่งในเร็วๆ นี้ เธอจะมีผลงานเล่มใหม่ชื่อ La maison de l’ourse หรือ บ้านหมี
         สามารถติดตามเอมิลี่ได้ที่ http://emilievast.com  และ เฟซบุ๊ก Emilie Vast
         รวมทั้งติดตามสำนักพิมพ์ Memo ได้ทาง https://www.editions-memo.fr