23 เมษายน วันหนังสือและลิขสิทธิ์โลก เพราะคนบ้าหนังสือไม่ได้มีแค่คุณ
UNESCO หรือองค์การสหประชาชาติ กำหนดให้วันที่ 23 เมษายนของทุกปี เป็นวันหนังสือและลิขสิทธิ์โลก (World Book and Copyright Day) เพื่อจัดกิจกรรมเผยแพร่ความคิดและความรู้ที่อยู่ในหนังสือ และเน้นย้ำความสำคัญของทุกคนที่มีบทบาทในวงการหนังสือ ตั้งแต่นักเขียน สำนักพิมพ์ ครู บรรณารักษ์ สถาบันการศึกษา และสื่อมวลชน
สำหรับ World Book and Copyright Day 2024 อุทยานการเรียนรู้ TK Park ในฐานะต้นแบบห้องสมุดมีชีวิตที่ได้สนับสนุนให้คนไทยยืมหนังสืออ่านตลอดปี 2023 กว่า 1,300,000 เล่ม↗ ร่วมฉลองวันสำคัญนี้ด้วยการรวบรวมเรื่องราวของโลกหนังสือและลิขสิทธิ์ เป็นเกร็ดเล็กเกร็ดน้อยที่จะทำให้นักอ่านหลายคนเข้าใจภาพความเป็นมา และมองเห็นความเป็นไปของวงการหนังสือได้ดียิ่งขึ้น รวมถึงภูมิใจที่ได้เป็นส่วนหนึ่งของการรับส่งต่อความรู้และความคิดผ่านการอ่านหนังสือไปด้วยกัน
ที่มาของการเฉลิมฉลองวันที่ 23 เมษายน
23 เมษายน ค.ศ. 1616 คือวันที่นักเขียนผู้ยิ่งใหญ่ของโลก 3 คน ได้แก่ Miguel de Cervantes ชาวสเปน William Shakespeare ชาวอังกฤษ และ Inca Garcilaso de la Vega ชาวเปรู ได้เสียชีวิต วันนี้จึงถูกกำหนดให้เป็นวันหนังสือและลิขสิทธิ์โลก (World Book and Copyright Day) เพื่อรำลึกถึงความสำคัญของการประพันธ์ ผู้ประพันธ์ และวงการหนังสือ
อย่างไรก็ตาม ก่อนหน้านี้มีการเฉลิมฉลองวันหนังสือโลก (World Book Day) ในวันที่ 7 ตุลาคม — ซึ่งเป็นวันเกิดของ Miguel de Cervantes — มาก่อน ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1926 แต่ UNESCO ประกาศเปลี่ยนให้มาเป็นวันที่ 23 เมษายน แล้วเริ่มฉลองตั้งแต่ปี ค.ศ. 1995 เป็นต้นมา
ดอนกิโฆเต้ ผลงานสร้างชื่อของมิเกล เด เซร์บันเตส
เหตุที่วันสำคัญของวงการหนังสือถูกนำไปโยงกับชีวิตของมิเกล เด เซร์บันเตส (Miguel de Cervantes) ก็เนื่องด้วยเขาเป็นเจ้าของงานประพันธ์ต้นฉบับที่ได้รับยกย่องว่าทรงคุณค่าที่สุดในโลกอย่าง ดอนกิโฆเต้ (Don Quixote) การันตีด้วยผลงานตีพิมพ์ทั้งฉบับเต็ม ฉบับย่อ ฉบับดัดแปลงเพื่อเป็นบทละคร และฉบับแปลเป็นภาษาอังกฤษและภาษาอื่น ๆ มากมาย
ดอนกิโฆเต้ ว่าด้วยเรื่องราวของชายวัยเกือบ 50 ในชื่อเดียวกัน เขาเป็นขุนนางระดับล่าง เป็นคนบ้าสะสมหนังสือ และหลงเข้าใจว่าเรื่องราวของเหล่าอัศวินในหนังสือคือโลกใบเดียวกับความจริงตรงหน้า อาการหลงผิด — ที่ผู้คนต่างเห็นว่าเป็นความฟั่นเฟือน — นำเขาไปสู่ภารกิจต่อสู้เพื่อคุณงามความดีอย่างไม่ลดละ เขาออกเดินทางไปกับ ซานโช่ ปันซ่า ชาวนาผู้หวังได้ที่ดินอันอุดมสมบูรณ์เป็นรางวัลจากภารกิจติดตามดอน กิโฆเต้ บทสนทนาลักลั่นระหว่างชายสองคนและเหตุการณ์สารพันตลอดเรื่อง จึงเป็นทั้งการล้อเลียนเสียดสี และทั้งเป็นการชวนผู้อ่านตั้งคำถามถึงคุณค่าของมนุษย์ และการหวังผลจากการกระทำความดี ว่าการทำเพื่อความสุขสบายของเรา หรือเพื่อธำรงศักดิ์ศรีของตน ว่าสิ่งใดเป็นเรื่องถูก เรื่องผิด หรือเป็นเรื่องที่เราต้องขบคิดกันต่อไป
อ่านเรื่องราวของวรรณกรรมชิ้นสำคัญนี้เพิ่มเติมจาก The KOMMON ได้ที่นี่↗ และยืมอ่านอัศวินนักฝัน ดอนกิโฆเต้ แห่งลามันช่า (ฉบับแปลไทย ภาคสอง) ได้ที่ TK Park↗
วันสำคัญเกี่ยวกับหนังสือในวัฒนธรรมต่าง ๆ
ประเทศไทยกำหนดวันสำคัญต่าง ๆ เกี่ยวกับหนังสือและการประพันธ์ ได้แก่ วันสุนทรภู่ 26 มิถุนายน ของทุกปี ซึ่งตรงกับวันครบรอบวันเกิดของพระสุนทรโวหาร (ภู่) กวีเอกสมัยต้นรัตนโกสินทร์ และวันภาษาไทยแห่งชาติ 29 กรกฎาคม ของทุกปี ซึ่งตรงกับวันที่รัชกาลที่ 9 ทรงอภิปรายในหัวข้อ “ปัญหาการใช้คำไทย” ที่จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อปี พ.ศ. 2505 และวันรักการอ่าน ในวันที่ 2 เมษายน ของทุกปี ซึ่งเป็นวันคล้ายวันพระราชสมภพของกรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ผู้ทรงมีคุณูปการต่อวงการหนังสือไทย
ในสหราชอาณาจักรและไอร์แลนด์ ปรับช่วงเวลาเฉลิมฉลอง World Book Day หรือวันหนังสือโลกเป็นวันพฤหัสบดีแรกของเดือนมีนาคม เพราะวันที่ 23 เมษายนตามที่ UNESCO กำหนดนั้นตรงกับช่วงปิดภาคเรียนเทศกาลอีสเตอร์และวันเซนต์จอร์จ ส่วนในแคว้นกาตาลุญญา ประเทศสเปน ผู้คนเฉลิมฉลองวันที่ 23 เมษายนในชื่อ The Day of Books and Roses มีกิจกรรมแลกเปลี่ยนหนังสือและดอกกุหลาบ และพบปะนักเขียนนักประพันธ์อย่างคึกคัก
เรื่องราวล่าสุดของวงการหนังสือและลิขสิทธิ์
หลังผ่านงาน “สัปดาห์หนังสือแห่งชาติครั้งที่ 52” และ “สัปดาห์หนังสือนานาชาติครั้งที่ 22” ปี พ.ศ. 2567 ที่ศูนย์การประชุมแห่งชาติสิริกิติ์ สมาคมผู้จัดพิมพ์และผู้จำหน่ายหนังสือแห่งประเทศไทย (PUBAT) และสื่อมวลชนหลายสำนัก ได้ร่วมกันเผยแพร่ข่าวความสำเร็จของวงการนักอ่านไทย ที่ปรากฏเป็นจำนวนผู้เข้าร่วมงานกว่า 1.3 ล้านคน ยอดขายกว่า 400 ล้านบาท และสถิติสำคัญจากผลสำรวจ ว่าคนไทยทุกกลุ่มอายุอ่านหนังสือเฉลี่ยถึง 113 นาทีต่อวัน ท้าทายความเข้าใจเดิมที่ว่า “คนไทยอ่านหนังสือน้อย” เข้าอย่างจัง
ก่อนหน้านี้ บมจ.เมพ คอร์ปอเรชั่น หรือ MEB ผู้จำหน่ายหนังสืออิเล็กทรอนิกส์ (E-Book) ผ่านแพลตฟอร์ม meb และ readAwrite ที่บุคคลทั่วไปสามารถนำต้นฉบับของตนมาเปิดขายให้นักอ่านออนไลน์ได้โดยไม่ผ่านสำนักพิมพ์ ก็ออกมาเปิดเผยยอดรายได้และผลกำไรปี พ.ศ. 2566 ซึ่งเป็นสถิติสูงสุดตลอดกาล ที่รายได้ 1,725.50 ล้านบาท เพิ่มขึ้น 18.48% และกำไร 330.45 ล้านบาท เพิ่มขึ้น 20.22% จากปีก่อนหน้า ซึ่งอาจสะท้อนให้เห็นถึงความนิยมและกำลังซื้อในปัจจุบันที่เติบโตขึ้นมาก หรืออาจหมายถึงผู้คนสามารถเข้าถึงหนังสือแบบที่ตรงใจและถูกต้องตามลิขสิทธิ์ได้สะดวกกว่าเดิมก็เป็นได้
ในหลายประเทศที่วัฒนธรรมการอ่านแข็งแรงอยู่เป็นทุนเดิม มีหนทางดำเนินธุรกิจที่ทำให้ลิขสิทธิ์หนังสือนำไปสู่โอกาสและกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่เกี่ยวข้องอีกมากมาย ทั้งการซื้อขายลิขสิทธิ์เพื่อนำต้นฉบับไปแปลเป็นภาษาต่างประเทศ หรือนำไปผลิตเป็นสื่อบันเทิงบนแพลตฟอร์มอื่น เช่น ภาพยนตร์หรือซีรีส์บน Netflix ทั้งนี้ นักเขียนหรือเจ้าของลิขสิทธิ์ที่สนใจเข้าสู่วงการนี้ จำเป็นต้องทำความเข้าใจในกระบวนการ เช่น การหาบริษัทตัวแทน การศึกษากฎหมายทรัพย์สินทางปัญญาและเงื่อนไขต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง เพื่อประเมินโอกาสและอุปสรรคด้วยตนเอง
อนาคตของวงการหนังสือและลิขสิทธิ์ยังคงมีโอกาสและความท้าทายมากมาย และหนังสือดีระดับเทียบเคียงดอนกิโฆเต้ — ที่จะกลายเป็นตำนานระดับโลกเล่มใหม่ — อาจออกวางขายในเร็ว ๆ นี้ ก็ไม่มีใครล่วงรู้ได้ แต่เนื่องในโอกาสวันหนังสือและลิขสิทธิ์โลก (World Book and Copyright Day) ในปีนี้ TK Park หวังเพียงให้นักอ่านหยิบหนังสือขึ้นมาสักเล่ม แล้วเพลิดเพลินกับโลกของตัวอักษรไปด้วยกัน นั่นก็อาจเพียงพอที่จะทำให้โลกของการอ่านยังคงหมุนไป.
อ้างอิง [1], [2], [3], [4], [5], [6], [7], [8], [9], [10], [11]
