Life Skill x Fun = Boardgame?

         เป็นคำถามที่ถ้าใครผ่านมาอ่านก็คงตั้งข้อสงสัยเหมือนกันว่าบอร์ดเกมไปเกี่ยวกับ Life Skill ยังไง เกมที่เล่นแล้วได้ยินแต่เสียงหัวเราะจะไปเชื่อมโยงกับทักษะชีวิตได้ยังไง? บทความนี้จึงขออาสาพาผู้อ่านรู้จักบอร์ดเกมในอีกแง่มุมที่ผู้เล่นจะไม่ได้มีแค่ช่วงเวลาหรรษา แต่กลับลับคมทักษะที่หาได้ในวงเกม
          ด้วยวิวัฒนาการของบอร์ดเกมที่มีจุดตั้งต้นมาจากการเป็นเกมกระดานในวันวานอย่าง หมากรุก ได้ถูกพัฒนาให้มีความซับซ้อนและน่าสนใจมากยิ่งขึ้นในปัจจุบันทำให้มีผู้เล่นและนักออกแบบบอร์ดเกมมีปริมาณเพิ่มขึ้นเป็นจำนวนมากและกระจายตัวไปทั่วโลก ด้วยเพราะความสนุกที่ล้วนสอดแทรกทักษะบางอย่างเข้าไปอย่างแนบเนียน ซึ่งผู้เล่นจะได้ซึมซับอย่างรู้ตัวบ้างและไม่รู้ตัวบ้าง ทำให้บอร์ดเกมกลายมาเป็นอีกสื่อหนึ่งที่คุณครู หรือองค์กรต่างๆ พากันหยิบยกนำมาใช้ในกระบวนการต่างๆ เพื่อเป็นเครื่องมือในการนำไปสู่จุดประสงค์บางอย่างที่ความสนุกสามารถนำไปถึงได้ และนั่นคือ Life Skill ที่ผู้เล่นจะได้รับ

          เกมวางกลยุทธ์ ให้ชีวิตไปถึงเป้าหมาย
          เกมแนวกลยุทธ์ จะนำเสนอแนวทางที่ชักชวนให้ผู้เล่นต้องคิดวางแผนเพื่อไปให้ถึงเป้าหมายบางอย่าง รวมถึงมีการคิดและประเมินคู่แข่งว่าจะก้าวต่อไปอย่างไรเพื่อจะปรับเปลี่ยน ตั้งรับ หรือบุกลุย เพราะการวางแผนอย่างมีกลยุทธ์เป็นทักษะหนึ่งที่จำเป็นอย่างยิ่งในชีวิต
          แทบจะปฏิเสธไม่ได้เลยว่าในทุกๆ เกมล้วนต้องวางแผน แม้แต่ในเกมที่อาศัยดวงยังต้องมีการวางแผนพื้นที่ของบอร์ดเกมอันเปรียบเสมือนโลกจำลองใบหนึ่ง สามารถเปิดโอกาสให้เราได้ฝึกทักษะอันชาญฉลาดนี้ได้อย่างไม่มีผิดไม่มีถูก และไม่มีความเสี่ยง เพราะนี่เป็นเพียงสถานการณ์เสมือน ยกตัวอย่างเช่น เกม CV (ที่มาจากคำว่า Curriculum Vitae หมายถึง ประวัติย่อ) บอร์ดเกมการ์ดที่เปิดโอกาสให้เราได้วางแผนชีวิตตัวเอง ตั้งแต่วัยเด็ก วัยทำงาน วัยกลางคน และวัยชรา เราอยากมีอาชีพอะไร วัยเกษียณของเราจะเป็นแบบไหน สุขภาพของเราจะเป็นอย่างไร ล้วนเป็นเราที่สามารถเลือกและกำหนดได้  เกม CV ยังครอบคลุมเรื่องของการจัดการกับอารมณ์ ความรู้สึกที่จะพร้อมจะเกิดขึ้นในชีวิตของเรา ซึ่งในโลกความเป็นจริงนั้น เราเองก็ต้องเผชิญกับสถานการณ์เช่นนี้อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ จึงเป็นการเตรียมความพร้อม เพิ่มพูนทักษะชีวิต ด้านการวางแผนชีวิตอย่างมีเหตุมีผลให้แก่ผู้เล่นได้เป็นอย่างดี

          เล่นแบบไหนให้มีสมาธิ
          ในหลากหลายงานวิจัยหรือการศึกษาที่ผ่านมาพบว่า คนยุคใหม่มีสมาธิสั้นขึ้นเนื่องด้วยเวลาที่จำกัดและสื่อที่เปลี่ยนแปลงไป การเสพสารหรือเนื้อหาใดๆ จึงต้องเป็นไปอย่างรวดเร็ว รวบรัด และกระชับ เพื่อตอบโจทย์ความเร่งรีบในชีวิตประจำวัน ทั้งที่ ‘สมาธิ’ หรือการ Focus จดจ่อในสิ่งๆ หนึ่งนั้นเป็นทักษะที่จำเป็นอย่างมากต่อการพัฒนาตัวเอง
           ในการเล่นบอร์ดเกมเองผู้เล่นก็ต้องให้ความสนใจ การสังเกต ความตั้งใจ มีสมาธิ ตั้งแต่การเรียนรู้กลไกเกม กติกาวิธีการเล่น ตลอดจนเวลาที่อยู่ในเกม และไม่เพียงการอยู่กับตัวเอง แต่หมายรวมถึงการใส่ใจในผู้เล่นคนอื่นที่อยู่ในเกม เพราะหลายต่อหลายครั้ง การใส่ใจ หรือมีสมาธิกับผู้เล่นอื่นก็ทำให้เราเป็นผู้มีชัยในเกมได้ ยกตัวอย่างเช่น Potion Explosion บอร์ดเกมปรุงยาที่เป็นที่ชื่นชอบของผู้เล่นในหลากหลายวัย การได้สวมบทบาทเป็นนักปรุงยาภายในห้องเรียนเวทมนตร์เพื่อรวบรวมส่วนผสมต่างๆ ในหม้อต้มให้กลายเป็นยาวิเศษที่มีคุณสมบัติหลากหลาย ในแต่ละเทิร์นนอกจากเราจะต้องจับจ้องส่วนผสมที่ตัวเองต้องการแล้ว เรายังจะต้องสนใจด้วยว่าเพื่อนร่วมชั้นของเราจะหยิบเครื่องปรุงสีใดไปบ้าง เพราะนอกจากจะมีผลกับการเลือกของเราแล้ว ยังมีผลต่อการโจมตีของเพื่อนหรือการขยับเข้าใกล้คะแนนหากเขาปรุงยาวิเศษนั้นๆ สำเร็จ จะเห็นได้ว่าในการเล่นเกมเองก็เป็นการฝึกฝนทักษะที่จำเป็นสำหรับเรา

           เกมแห่งการรอคอย สร้างวุฒิภาวะทางอารมณ์
           ในยุคที่โลกถูกวิวัฒน์ไปไกล สภาวะทางสังคม ทั้งจากสื่อ ดิจิทัลดิสรัปชั่น สภาพเศรษฐกิจ โรคภัย หรือจากการเมือง ล้วนมีผลทำให้สภาพจิตใจของมนุษย์เราผันผวนและแปรเปลี่ยน หนึ่งในสภาวะอารมณ์ที่เราควรต้องมีและปลูกฝังก็คือความอดทน เพราะในทุกสถานการณ์ชีวิต ความอดทน อดกลั้นต่อการยั่วยุ หรือการอยู่ในสภาวะการณ์สุ่มเสี่ยง อารมณ์ที่สงบนิ่งย่อมช่วยให้ผ่านพ้นวิกฤติไปได้
           บอร์ดเกมเองก็เป็นสื่อหนึ่งที่ช่วยฝึกฝนทักษะทางอารมณ์อันเป็นพื้นฐานที่สำคัญของมนุษย์ การรู้จักรอคอยเป็นคุณสมบัติสำคัญของผู้เล่นเกม รวมถึงการอดทนเพื่อให้สิ่งที่ตัวเองวางหมากไว้เกิดผล เพราะมันไม่ได้เกิดขึ้นได้ในฉับพลัน แต่ต้องอาศัยเวลา การเล่นบอร์ดเกมจึงเป็นพื้นที่ฝึกฝนทักษะดังกล่าวได้อย่างดี จะสังเกตได้ว่าเด็กที่เล่นบอร์ดเกมจะต้องเรียนรู้ที่จะ ‘รอ’ แทนที่จะ ‘ต้องได้เดี๋ยวนี้’ เท่านั้น อย่างเกม Takenoko เกมปลูกต้นไผ่แสนน่ารัก ที่การรอคอยเป็นหนึ่งในกระบวนการเกมที่ชัดเจน  นอกจากเราจะต้องรอรอบการเล่นที่เวียนมาแล้ว (โดยมากเราจะอยากให้ถึงรอบของตัวเองไวๆ เพื่อจะได้ทำได้อย่างที่ใจต้องการ) เรายังต้องรอการเติบโตของต้นไผ่อย่างใจเย็น ไม่ว่าจะเป็นผู้ปลูกไผ่ให้ได้ตามเป้าหมาย หรือผู้เล่นคนอื่นที่ช่วยเราปลูกไผ่โดยไม่รู้ตัว ดังนั้นการเล่นเกมนี้ จึงเป็นการฝึกความอดทนได้อย่างดี นอกจากนี้ เมื่อต้องเผชิญหน้ากับอุปสรรค หรือสิ่งที่ไม่คาดคิด เรายังต้องเปลี่ยนวิถีการเล่นด้วยจิตใจที่นิ่งสงบ เพื่อมองหาทางไปสู่เป้าหมายให้ได้ด้วย

         เล่นเกมให้เป็นทีม ผ่านอุปสรรคไปด้วยกัน
         เพราะเราไม่อาจทำทุกอย่างได้เพียงตัวคนเดียว ประกอบกับการที่มนุษย์เราเป็นสัตว์สังคม การอยู่ร่วมกัน พึ่งพาอาศัยกันจึงเป็นทักษะจำเป็นอย่างยิ่งในการใช้ชีวิตอยู่บนโลกใบนี้ เริ่มตั้งแต่หน่วยเล็กอย่างคนในครอบครัว พี่น้อง เพื่อนในห้องเรียน เพื่อนในที่ทำงาน หรือภาพใหญ่อย่างคนในประเทศเดียวกัน
         ในโลกของบอร์ดเกม แน่นอนว่ามีเกมที่เน้นความร่วมมือกันของผู้เล่น อย่าง Escape the Curse of the Temple เป็นเกมเร็วเกมหนึ่งที่ผู้เล่นต่างต้องช่วยเหลือกัน ฟังกัน และฝ่าฟันอุปสรรคไปด้วยกัน เพราะถ้าไม่ทำเช่นนั้นแล้ว พวกเขาทุกคนจะไม่สามารถหนีออกมาจากวัดที่ต้องคำสาปนี้ได้ ต้องมีการพูดคุยกัน แบ่งหน้าที่กัน แบ่งกำลังกันออกปฏิบัติภารกิจที่ได้รับ หรือถ้าใครติดอยู่ในห้องไหน พวกพ้องก็ต้องขยับตัวรวดเร็วเพื่อให้การช่วยเหลือเพื่อน อีกทั้งเกมนี้ยังใช้เวลาจริงในการเล่น เวลาหมดเมื่อใดถือเป็นอันจบเกม การอยู่ภายใต้สภาวะกดดันมักเป็นเงื่อนไขที่ดีในการก่อให้เกิดการร่วมมือกัน ซึ่งในชีวิตจริงนั้นคงมีสภาวะอีกหลายอย่างเพื่อก่อให้เกิดการร่วมมือกันระหว่างบุคคล ทั้งมาตรการบอยคอต การลงโทษ แต่จะดีกว่าหรือไม่ ถ้าเราสามารถร่วมมือกันได้โดยมองเห็นเป้าหมายเป็นภาพทับซ้อนเดียวกันโดยไม่ต้องมีใครมากำหนดเงื่อนไข บังคับขู่เข็ญ หรือเพียงแค่เราวางตัวเองลง เพื่อร่วมมือ และเคลื่อนไปข้างหน้าพร้อมๆ กัน เพื่อจุดประสงค์เดียวกัน

          เล่นเกม พัฒนาทักษะการคิด
          ความแน่นอนคือความไม่แน่นอน นั่นคือสัจธรรมชีวิตมนุษย์ ไม่มีอะไรที่จะเป็นไปตามแผนได้ทุกครั้ง แม้ในแผนที่แสนจะรอบคอบ ก็มิอาจจะต้านทานต่ออุปสรรคที่เราคาดเดาไม่ได้ การฝึกให้ตัวเองสามารถแก้ไขปัญหาเฉพาะหน้าหรือการคิดอย่างเป็นเหตุเป็นผลต่อเนื่องกันจึงเป็นสิ่งสำคัญที่มนุษย์เราควรจะมี
           Catan หนึ่งในบอร์ดเกมคลาสสิคที่มักจะถูกหยิบยกขึ้นมาในงานวิจัยต่างๆ ที่เกี่ยวพันระหว่างผู้เล่นกับบอร์ดเกม ว่าด้วยเรื่องกลไกที่ส่งเสริมให้ผู้เล่นเกมเกิดศักยภาพบางอย่างขึ้นในตัวเอง และหนึ่งในนั้นก็คือการแก้ปัญหา และกระบวนการคิดอย่างเป็นระบบ เป็นเหตุเป็นผล หรือการคิดเชิงวิพากษ์ ใน Catan เราจะได้สวมบทบาทเป็นผู้บุกเบิกที่ดิน มีหน้าที่บริหารจัดการทรัพยากรที่เรามี จะไม้ จะหิน ดิน เพื่อใช้ในการสร้างถนน สร้างบ้าน หรือสร้างปราสาท เพื่ออัพเกรดจนเราเป็นผู้ที่ครอบครองผืนแผ่นดินได้กว้างใหญ่ที่สุด ซึ่งในระหว่างการเล่นนี้เอง ที่เราจะต้องเผชิญกับอุปสรรคไม่คาดฝันอย่างโชคชะตา กลุ่มโจร ที่จะเข้ามาขวางการทำภารกิจของเรา ซึ่งนี่ก็ไม่ต่างจากโลกความเป็นจริง ซึ่งสิ่งเหล่านี้..เราไม่อาจคาดเดาได้ว่าจะเกิดขึ้นเมื่อไหร่ เกมนี้จึงเป็นเกมหนึ่งที่ทำให้เราได้พัฒนาทักษะในการใช้ความคิดวางแผนระยะยาว และการแก้ปัญหาที่อาจเกิดขึ้นแทรกแซงระหว่างทาง

        เล่นอย่างไร ให้เป็นนักบริหารมืออาชีพ
        แต่ละคนล้วนมีทรัพยากรที่ตนเองเป็นเจ้าของ เริ่มตั้งแต่ตอนเป็นเด็ก การบริหารเงินรายวันที่ได้ไปโรงเรียน เรื่อยไปจนถึงเงินเดือน จนกระทั่งถึงการลงทุนต่อยอดรายได้ ล้วนแล้วแต่เป็นการบริหารการจัดการทรัพยากรทั้งสิ้น ซึ่งบอร์ดเกมได้จำลองโลกเสมือนนี้ไว้ให้แล้ว
         Happy Pig เป็นหนึ่งในบอร์ดเกมที่จำลองการทำธุรกิจมาให้ผู้เล่นได้ฝึกทักษะการบริหารการเงินการลงทุนไว้ได้อย่างครบวงจร  เรื่องราวของเกม Happy Pig ว่าด้วยตลาดการซื้อขายหมูที่ให้ผู้เล่นได้เรียนรู้ตั้งแต่การทำฟาร์มเลี้ยงหมู ที่ต้องมีทั้ง การซื้ออาหาร ซื้อยา การเพาะพันธุ์  ไปจนถึงการเก็งกำไรในตลาดผ่านเงื่อนไขของช่วงเวลาและฤดูกาล รวมถึงปัจจัยต่างๆ ที่มีผลกระทบต่อตลาด ต่อราคาการซื้อขายหมู เป็นบอร์ดเกมที่ฝึกให้เราได้รู้จักการจัดการกับทรัพยากร ในการเล่นเกมมีการใช้เงินไว้ใช้เพื่อซื้อสิ่งจำเป็นในการเลี้ยงหมู การคำนึงถึงหลักเศรษฐศาสตร์ เรียนรู้ความต้องการของตลาด รวมถึงการคำนึงถึงคู่แข่งที่ขายหมูเช่นเดียวกันกับเรา เรียกได้ว่าเป็นเกมที่ฝึกให้ผู้เล่นได้เรียนรู้ทักษะการลงทุน การซื้อขาย การทำการตลาดได้เป็นอย่างดีเกมหนึ่ง ซึ่งแน่นอนว่า ในความสนุกนั้นมีสาระล้วนๆ

          คิดสร้างสรรค์ คือทักษะที่ฝึกฝนได้
          เมื่อทุกคนมีสื่อในมือเท่ากัน มีทักษะ องค์ประกอบ ความสามารถ ความรู้อันเท่าเทียม อะไรคือสิ่งที่จะทำให้เราแตกต่างจากคนอื่นได้ในภาวะที่ ‘ใครๆ ก็ทำได้’ นั่นก็คือ ‘ความคิดสร้างสรรค์’ ในตลาดอันหลากหลาย หรือแม้แต่ในสื่อที่มีมากมายให้ทุกคนได้เข้าร่วม ต้องยอมรับเลยว่า คนที่มีไอเดียคือคนที่จะโดดเด่น และมีชัยในทุกธุรกิจ ทุกตลาด เช่น คนที่สามารถพรีเซนต์สินค้าได้น่าสนใจกว่า ย่อมขายได้มากกว่า นั่นคือความจริง
          ในหลายบอร์ดเกมได้นำเป้าประสงค์นี้มาวางไว้เพื่อให้ผู้เล่นได้ฝึกฝนทักษะนี้ อย่าง Dixit เกมครอบครัวที่ใครๆ ก็เล่นได้ ด้วยการ์ดภาพที่ถูกออกแบบมาอย่างสวยงาม และเปิดโอกาสให้ผู้เล่นได้ฝึกใช้จินตนาการจากภาพที่เป็นงานศิลปะ ไร้กฎเกณฑ์ เริ่มต้นจากการคิดคำ (หรือคิดประโยค แล้วแต่จะตกลงกัน) เพื่อเป็นโจทย์ บวกกับการเลือกภาพที่ตัวเองต้องการระบุให้เป็นไปตามคำๆ นั้น หรือประโยคนั้น แน่นอนว่า ต้องไม่ง่ายจนเกินไป หรือยากจนเกินไป เพราะถ้าง่ายเกินไป เราก็จะไม่ได้คะแนน แต่ถ้ายากเกินไปก็จะไม่มีใครทายถูก นอกจากเจ้าของรอบจะต้องคิดสร้างสรรค์แล้ว ผู้เล่นคนอื่นยังต้องเลือกภาพจากการ์ดในมือที่มีความหมายใกล้เคียงกับคำตั้งต้นของเจ้าของรอบเพื่อให้คนอื่นๆ เลือก ซึ่งถ้าภาพของเราถูกเลือก เราก็จะได้คะแนน เป็นเกมที่ไม่ซับซ้อน แต่ความสนุกที่ได้จากการเล่น Dixit ก็คือ การที่จะได้คิดคำให้ตรงกับภาพที่เรามี เป็นการฝึกจินตนาการ ฝึกความคิดสร้างสรรค์ที่ไม่น่าเบื่อสักนิด ทั้งยังเป็นการฝึกทักษะการใช้ภาษาไปในตัวด้วย

          เกมนี้ไม่ธรรมดา ด้วยการเจรจาต่อรอง
          การเจรจาคือต่อรอง เป็นสิ่งสำคัญที่ทุกคนควรต้องมี ไม่ว่าจะในการสื่อสารระดับไหน การฝึกฝนทักษะการพูด การเจรจาล้วนเป็นสิ่งจำเป็น เพราะถ้าเรามีเป้าหมาย หรือมีสิ่งที่ต้องการสื่อสาร แต่กลับนำเสนอออกไปไม่ได้อย่างใจ ผลสำเร็จย่อมไม่ได้เป็นไปตามที่เราต้องการ
           I’m the BOSS! เป็นบอร์ดเกมเพื่อการเจรจาต่อรองอย่างชัดเจน ผู้เล่นจะได้ฝึกฝนทักษะการพูด การเจรจา เพื่อให้บรรลุจุดหมายของการทำภารกิจในเกมนี้ นั่นก็คือ การร่วมมือเพื่อเป็นผู้ชนะด้วยการรับผลตอบแทนเหนือผู้อื่น I’m the BOSS! ได้จำลองเวทีการเจรจาของเหล่าผู้ร่วมลงทุนทำธุรกิจ โดยแต่ละผู้เล่นจะมีโปรเจกต์อยู่ในมือในแต่ละรอบการเล่นที่หมุนเวียนไป ซึ่งในแต่ละการดำเนินการล้วนต้องอาศัยผู้อื่นมาร่วมมือเพื่อให้ได้ผลประโยชน์ร่วมกัน ดังนั้นผู้เล่นอื่นซึ่งครอบครองทรัพยากรที่ตอบโจทย์ตามที่เจ้าของโปรเจกต์ต้องการ จะต้องนำเสนอตัวเอง รวมทั้งต่อรองผลประโยชน์ที่ตัวเองต้องการและยอมรับได้ โดยต้องไม่ลืมว่า ในโลกความเป็นจริงนั้น เราไม่ได้เป็นเพียงตัวเลือกเดียวของตลาด ดังนั้นเวทีการต่อรองเพื่อให้ได้มาซึ่งผลกำไร จึงต้องใช้ความสามารถในการเจรจาสูงมาก ซึ่งในชีวิตจริงนั้นไม่ว่าจะในเวทีเล็กใหญ่แค่ไหน เราล้วนต้องเผชิญกับการเจรจาต่อรองอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ แม้แต่การซื้อสินค้า เราเองก็อาจต้องใช้ความสามารถในการต่อรองราคาเช่นกัน

          เหล่านี้เป็นเพียงตัวอย่างบอร์ดเกมที่สนับสนุนการฝึกฝนทักษะจำเป็นเพื่อใช้ในการดำเนินชีวิต แต่ยังมีบอร์ดเกมอีกมากมายที่เสริมและสร้างทักษะด้านอื่น เช่น Halli Galli เกมสปีด ที่ทำให้เราได้ฝึกความช่างสังเกต และความไว ทั้งยังได้ฝึกฝนการคิดคำนวณตัวเลข Deep Sea Adventure บอร์ดเกมกล่องเล็กที่ไม่ได้ให้เราสนุกกับการล่าสมบัติ แต่กำลังบอกเราว่า ถ้าไม่โลภให้น้อยลง เราก็คงจะจมดิ่งกันทั้งลำ หรือแม้แต่เกมคนไทยอย่าง Yellow Card ที่ให้เราได้เรียนรู้วิถีการเป็นชาวประมง กลไกการจับปลาในทะเล จับปลาได้มากก็ได้เงินมาก แต่ปลาก็จะหมดลงไม่เหลือถึงวันพรุ่งนี้ เป็นเกมการเอาชนะแต่ก็กำลังบอกเราให้รู้ถึงจิตสาธารณะที่มีต่อทรัพยากรธรรมชาติ ดังนั้น หากจะมองหาสื่อที่สามารถสร้างเสริมทักษะบางอย่างและสนุกร่วมด้วยแล้ว บอร์ดเกมจึงเป็นตัวเลือกที่น่าสนใจสื่อหนึ่ง ซึ่งสามารถเล่นร่วมกันได้ในทุกหน่วยของสังคม จะครอบครัว จะกลุ่มเพื่อน หรือแม้แต่ในระดับกลุ่มการอบรม เรียกได้ว่าเป็นการเล่นที่ไม่ไร้สาระ

          TK Park ร่วมสนับสนุนสื่อสร้างสรรค์ที่จะส่งเสริมการเรียนรู้ด้วยบอร์ดเกมหลากหลายที่มีพร้อมให้บริการแก่สมาชิก สนใจสอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ Line : @TKPark